رواج گنج‌یابی، چالش مهم باستانشناسی
رییس پژوهشکده باستانشناسی گفت: رواج گنج‌یابی و تبلیغ گنج‌یاب در جامعه و در دنیای مجازی یکی از مهمترین چالش‌های باستان شناسی است که محوطه‌های تاریخی را تهدید می‌کند.
به گزارش ایسنا، در آئین افتتاح پانزدهمین همایش سالانه باستانشناسی بین‌المللی که روز یک‌شنبه (۱۵ اسفند) در موزه‌ی ملی ایران و با حضور بیش از ۲۰ باستان‌شناس ایرانی و خارجی آغاز به کار کرد، «حمیده چوبک» با تأکید بر ضرورت پیش بینی مجازات برای متعرضان به میراث فرهنگی، حفاظت از میراث باستانشناسی کشور در جریان طرح‌های عمرانی و توسعه‌ای را چالش پیش روی پژوهش‌های باستانشناسی کشور دانست که با وجود تأکید قانون بر لزوم استعلام از سازمان میراث فرهنگ همچنان محوطه‌های باستانی را تهدید می‌کند.
او برگزاری گردهمایی سالانه باستانشناسی را در سطح ملی و بین‌المللی در یک زمان و مکان مشخص، رویدادی مهم و علمی دانست که جامعه باستانشناسی ایران و جهان به آن چشم دارند و افزود: این همایش برای پژوهشکده باستانشناسی و باستان‌شناسان فرصتی است تا کارنامه فعالیت جامعه باستانشناسی کشور را با همکاری موسسات علمی بین‌المللی و دستگاه‌های اجرایی سازمان و برون‌سازمانی در مقابل داوری و نقد و بررسی و ارزیابی صاحب‌نظران و جامعه قرار دهد.
وی ارائه نتایج آخرین پژوهش‌ها در گردهمایی باستانشناسی سالانه را سنتی ارزشمند دانست که از دهه پنجاه به کوشش فیروز باقرزاده، رئیس وقت مرکز باستانشناسی آغاز شده و بیان کرد: این گزارش برآیند یک کوشش گروهی توسط گروه باستانشناسی وجمعی از دانشوران وکارشناسان میان دانشی است.
او اولویت‌های پژوهش‌های باستانی کشور را هویت ملی، مطالعات حوزه فرهنگی خلیج فارس، پوشش جغرافیای فرهنگی و تارِیخی ملی و فرامرزی، بررسی و کاوش‌های طرح‌های عمرانی، میراث باستانشناسی در خطر از کاوش‌های سوداگران و غارتِ ثروت و دارائی‌های ملی، پرسش‌های علمی پژوهشگران باستانشناسی، مکان رویدادهای مهم فرهنگی و تاریخی و محوطه‌های باستانشناسی میراث جهانی بیان کرد.
باستان‌شناسان ایرانی باید به دروازه جهان باستانشناسی وارد شوند
این باستان‌شناس، راهبرد باستان‌شناسیِ امروز ایران را ورود به دروازه‌ی جهان باستانشناسی دانست و گفت: ایران در روند تحولات فرهنگی و تاریخی در سراسر تاریخ و از دیرباز در شبکه جهانی قرار داشته و ازاین رو میراث باستانشناسی ایران بخشی از میراث جامعه جهانی است .
«چوبک» با بیان اینکه باستان‌شناسیِ ایران فراتر از مرزهای کنونی آن با همسایگان و خویشاوندان فرهنگی ارتباط و پیوند دارد، گفت: دانش باستانشناسی جهانی است و تجربه‌ها و آزمون‌های علمی و پژوهشی در همه مراکز علمی جهان در موضوع باستانشناسی راهبرد و کارکرد مشترکی در دانش باستانشناسی ایران و جهان دارد .
این باستان‌شناس افزود: پژوهشکده باستانشناسی در فصل جدید فعالیت خود به طور گسترده همکاری گسترده علمی با مراکز علمی باستانشناسی ایران و جهان را به عنوان جامعه جهانی باستانشناسی در دستور کار و برنامه خود قرار داده است.
او این همکاری‌ها را در چارچوب اهداف و وظایف باستانشناسی کشور برای ارتقاء و بهره‌وری از آخرین روش‌های علمی رو به افزایش دانست.
چالش‌های باستان شناسی از زبان رئیس پژوهشکده باستانشناسی
«چوبک» در ادامه به چالش‌های اساسی پژوهشکده باستانشناسی برای تحقق اهداف این پژوهشکده اشاره کرد و گفت: موضوع آموزش باستانشناسی کشور یکی از مواردی است که با چالش‌هایی رو به رو است. درحال حاضر ۴۲ مرکز آموزشی رشته باستانشناسی را ارایه می‌دهند و با هزاران فارغ التحصیل که درخواست اشتغال دارند وامکان جذب همه این افراد وجود ندارد، روبرو هستیم.
وی اصلی‌ترین و بزرگترین چالش باستان‌شناسیِ کشور را موضوع مدیریت وحفاظت محوطه‌های باستانشناسی پیش ازکاوش، علاوه بر کاوش وپس از کاوش دانست و گفت: آثار باستانی سال‌ها درزیر خاک به یک وضعیت ثبات رسیده‌اند که بعد از کاوش و ازخاک خارج شدن دچار هوازدگی و از دست دادن رطوبت شده و روند تخریب آنها آغاز می‌شود.
او توضیح داد: این آثار مانند نوزادی تازه تولدیافته از یک سو نیاز به مراقبت، سلامت تغذیه و فراهم شدن شرایط رشد وبالندگی دارند و از سوی دیگر مانند بیمار آسیب دیده دربخش مراقبت‌های ویژه نیازمند بهداشت، پرستاری، پایش و درمان هستند.
چوبک چالش دیگر را موضوع حفاظت از میراث باستانشناسی کشور در جریان طرح‌های عمرانی و توسعه‌ای خرد و کلان ازلوله‌کشی آب وگاز تا طرح‌های بزگ سدسازی و راه‌سازی دانست که تهدیدی جدی برای محوطه‌های باستانشناسی گسترده ناشناخته وشناخته شده نهفته درخاک است.
نبود مجازات عامل تعرض به آثار تاریخی
رئیس پژوهشکده باستانشناسی در ادامه استعلام نکردن دستگاه‌های مختلف برای انجام اقدامات عمرانی را از چالش‌های همیشگی این پژوهشکده دانست و بیان کرد: هرچند قانون صراحتا لزوم استعلام ازسازمان میراث فرهنگی پیش ازتصویب طرح‌های عمرانی را پیش‌بینی کرده است، اما متاسفانه به علت نبود پیش بینی مجازات وگرفتن خسارت وجریمه یا نبود تمایل به بکارگیری این ابزاردر سازمان میراث فرهنگی، بسیاری ازعملیات‌های عمرانی بدون اطلاع‌رسانی انجام می‌شوند.
او افزود: در این موارد به گونه‌ائی سازمان را با یک عمل انجام شده روبه‌رو می‌کنند که میلیاردها تومان از سرمایه ملی صرف شده و ادامه آن نه یک ضرورت بلکه به یک اجبارو ناچاری تبدیل می شود .
وی گفت : دراین میان بسیاری ازثروت‌های میراثی کشور در این چرخه نابود می‌شوند که جبران ناپذیر بوده و مطالعاتی که بعضا پس از این عملیات انجام می‌شود مخدوش، ناقص و شتابزده است .
ضرورت ایجاد واحد پایش طرح‌های عمرانی
رییس پژوهشکده باستانشناسی در ادامه با بیان اینکه در این راستا ایجاد واحد پایش طرح‌های عمرانی در استان‌ها نیازمند تعامل وهمکاری با پژوهشگاه است و گفت: درپژوهشگاه آیین نامه ودستورالعملی تدوین شده که براساس قانون پس از مطالعات توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی واعلام کفایت پژوهش هرگونه تصمیم‌گیری درباره‌ی توقف یا صدورمجوزساخت وساز یا آبگیری برای طرح‌های عمرانی به عهده معاونت میراث فرهنگی وشورای فنی شامل معاونت میراث فرهنگی کشور، پژوهشگاه و نماینده استان است.
او اضافه کرد: برای طرح‌های بزرگ که درآن چندین هیأت شرکت دارند، تعیین مدیر اجرائی وعلمی پروژه ازطرف پژوهشکده پیش‌بینی شده است که این تجربه پاسخگوی اهداف و مدیریت یکپارچه مطالعات باستان شناسی در طرح‌های عمرانی است.
رواج گنج یابی چالش مهم باستان شناسی
رییس پژوهشکده باستانشناسی همچنین رواج گنج‌یابی وتبلیغ گنج‌یاب‌ها در جامعه و در دنیای مجازی و درخواست‌های مختلف کاوش در سطوح مختلف جامعه از سازمان میراث فرهنگی و پژ وهشکده باستانشناسی را چالش مهم دیگری دانست که آثار و محوطه‌های تاریخی را تهدید می‌کند .
او افزود: باید راه کارهای جدی حقوقی وقانونی برای پاسخگوئی به این درخواست‌های نابجا گرفته شود و جریمه و مجازات‌های مناسب در این موارد پیش‌بینی شود.
لرستان بیشترین درصد پژوهش‌های باستانشناسی را دارد
چوبک برگزاری سه روز گردهمایی باستانشناسی ایران با هفت نشست و۴۳ سخنرانی به عنوان مروری برگزیده‌های فعالیت‌های باستانشناسی کشور درسال ۱۳۹۴ است که با برگزاری کارگاه آموزشی باستان‌سنجی و نمایشگاه یافته‌های باستان شناسی همراه خواهد بود .
او در ادامه با ارایه گزارشی از فعالیت‌های پژوهشکده باستان شناسی در سال ۱۳۹۴ گفت: پژوهشکده باستانشناسی درسال ۱۳۹۴ با صدور۱۴۲ مجوز برای بررسی‌های باستانشناسی، کاوش، گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه وحریم، گمانه‌زنی استعلامی و مطالعات طرح‌های عمرانی نقش حاکمیتی ومدیریت علمی فعالیت‌های باستانشناسی کشور را با نظارت بر اجرای برنامه‌ها ایفا کرده است.
به گفته چوبک، پوشش‌های استانی نشان می‌دهد که برخی استان‌ها مانند بوشهر و یزد هیچگونه پژوهش باستانشناسی نداشته‌اند، این اتفاق قابل تامل و پرسش است. لرستان در میان استان‌ها بیشترین پژوهش‌های باستانشناسی با طرح‌های عمرانی داشته است.
بهره‌گیری از منابع خودی برای فهم تاریخ ایران
به گزارش ایسنا، در این همایش سالانه، سید جواد طباطبایی، عضو هیأت علمی دایره‌المعارف اسلامی که برای نخستین‌بار به عنوان سخنران در این نشست سالانه حضور داشت، به بیان مفاهیم باستانشناسی و فرهنگ و تاریخ در کشور پرداخت.
او با اشاره به اینکه بخش مهمی از تاریخ باستانی ایران را اروپایی‌ها و غربی‌ها مورد مطالعه قرار داده‌اند، بیان کرد: طبعا آنچه درباره تاریخ و فرهنگ ایران در پیش از اسلام گفته شده درذیر دانش اروپایی جای می‌گیرد.
وی با بیان اینکه برای فهم تاریخ ایران باید از منابع خودمان بهره بگیریم، افزود: اگر بخواهیم با مفاهیم تاریخ‌نویسیِ ایران‌شناسان و اروپایی‌ها، ایران را مطالعه کنیم، امکان دارد ویژگی‌های زیادی ازتاریخ ایران فراموش شود.
