میراث فرهنگی

میراث فرهنگی یک ملت، نشانه‌هایی از تاریخ یک فرهنگ و یک ملت به شمار می‌رود که روح آن ملت در وجود آنها جنبۀ ابدیت و نوینی به خود می‌گیرد. میراث فرهنگی یک ملت بیانگر هویت فراموش‌نشدنی آن مردم است و عامل مؤثری در جهت شناختن خویش و شناساندن خود به دیگران به شمار می‌رود.
دکتر پرویز ورجاوند

باستان‌شناس و باستان‌شناسی

در قرن اخیر، دو علم هستند که تاریخ را گسترش داده‌اند: یکی از جهت زمانی و دیگری از جهت مکانی. اول به قول رشتی‌ها از دومی شروع می‌کنیم: آن علم که تاریخ را از محدودیت مکانی نجات داد علم فضا بود. موشک فضاپیما آدمی را یه قاره ششم – که ماه باشد – برد و صفحه یا بهتر بگویم جلد ششمی بر پنج جلد تاریخ عالم افزود که البته هنوز اول کار است، ولی ما می‌دانیم که شب دراز است و قلندر بیکار. اما علم نخست که از محدودیت زمانی تاریخ را نجات داد، همین باستان‌شناسی بود، که وقتی دید از پیش نمی‌شود جلو رفت و راه آتیه بسته است، از پشت شروع به کاوش کرد و گفت: از این راه نشد، از آن راه، باستان‌شناس تاریخ را به پیش از اسلام برد و وقتی دید کسی با او درنیفتاد، پس به پیش از میلاد آشنایش کرد و آنگاه تاریخ‌های پیش از المپیک را برایش خواند و چون دید عالم ابتدا ندارد و کسی هم به حرفش ایراد نمی‌گیرد حالا بحثی پیش کشیده که عنوان تاریخِ پیش‌ازتاریخ دارد و نقطه اتکای آن هم همان چند تا سفال و کاسه کوزه شکسته است و چند تا سنگ سرتیز – که باستان‌شناس روی آن کار می‌کند – و دو سه تا نقش‌ونگار ابتدایی شکسته بسته پنجه کلاغی که فی‌المثل در غار هوتو یا تپه گیان به دست می‌آورد. تاریخ هفت هزار ساله را می‌خواهد هفتاد هزار ساله کند. ما تاریخ را از این نمی‌توانیم جلو ببریم ولی باستان‌شناسی چاه را پای دریا کنده. ما را به هزاره‌های دور و دراز پیش‌ازتاریخ دارد پیوند می‌دهد ... .
باستان‌شناسی دارد صفحات و فصول این کتاب را به تدریج پیدا و وصله‌پینه می‌کند و در دسترس اهل تاریخ می‌گذارد. او سرنا را از سر گشادش به صدا درآورده است و اتفاقاً آهنگ دلپذیری نیز از آن برخاسته است. باستان‌شناسی هر چه بیشتر به آن طرف وارد می‌شود، در واقع بیشتر آب به آسیاب کهنۀ تاریخ می‌ریزد. باستان‌شناسی تاریخ را از اوهام و خرافات نجات می‌دهد، تارهای عنکبوتی بعضی افسانه‌ها که خود ما مورخین اصرار داریم آنها را بر گرد حوادث تاریخی ببینیم، باستان‌شناسی آنها را پاره می‌کند و دور می‌اندازد و حقیقت را روشن می‌کند. اگر این نیروی افشاگر باستان‌شناسی نبود، هنوز هم اهل تاریخ، مثل مگس که در دام نیرومند عنکبوتی گرفتار شده باشد، فقط در حول‌وحوش همان تارها «وزوز» می‌کرد ... .
زنده‌یاد استاد دکتر محمدابراهیم باستانی‌پاریزی

صراف خزان

صراف خزان، جشن نامۀ دکتر محمدرحیم صراف منتشر شد و در نکوداشت ایشان در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری رونمایی شد. فهرست مقاله های این کتاب به شرح زیر است.

فهرست مطالب

سخن ناشر

پیشگفتار سیدمحمد بهشتی

مقدمۀ سیداحمد محیط طباطبایی

درآمد شاهین آریامنش

زندگی‌نامۀ دکتر محمدرحیم صراف

زندگی و زمانۀ دکتر محمدرحیم صراف به روایت تصویر

مقاله‌ها

ارزیابی گاهنگاری مرکز فلات ایران از هزارۀ ششم تا پایان هزارۀ چهارم پیش‌ازمیلاد | فروزان اسلامی، حسن فاضلی نشلی

قبرستان نوش‌آباد، محوطه‌ای از دورۀ نوسنگی در دشت کاشان، نتایج یک فصل فعالیت باستان‌شناختی در محوطه | حسن فاضلی نشلی ، جواد حسین‌زاده ساداتی، حجت دارابی

بررسی ارتباط میان فرهنگ بلخی-مروی و جنوب شرق ایران، مطالعه موردی: یافته‌های فرهنگ بلخی-مروی در شهداد | حامد طهماسبی زاوه، فرشید ایروانی قدیم

پرسشی دربارۀ هویت چرخ ارابه موجود در تالار موزه ملی ایران | آرمان شیشهگر

مطالعه تطبیقی نقش‌مایه گاو بر آثار فرهنگی عصر مفرغ جنوب شرق ایران و مناطق هم‌جوار شرقی | مجید حاجی‌تبار، ندا امیرمحمودی

جستاری به ویژگی‌های هنری مفرغ‌های لرستان | علی سجادی

طبقه‌بندی و مطالعه سفال‌های مربوط به فرهنگ کورا–ارس در حوضه آبگیر قزل‌اوزن | زهرا رجبیون، محمدابراهیم الیاسوند، علی بهنیا

آرامگاه صرم | خسرو پوربخشنده

جایگاه اژدها و مار نزد اورارتوها | مریم دارا

گل‌مهر دورۀ سلوکی؛ نویافتهای در پروژۀ خواناسازی تلتخت پاسارگاد | فضلاله حبیبی، حامد مولایی کردشولی، ابوذر توکل

پیشنهادی برای محل شهر اشکانی بگستانه در بیستونِ کرمانشاه | سجاد علیبیگی، کمالالدین نیکنامی و شکوه خسروی

نگاهی به جنگافزارهای پارتی گورستان نویافتۀ وِستِمینِ کیاسرِ ساری | عبدالمطلب شریفی، حسین نعمتی لوجندی، محمد فلاح کیاپی

دژ رشکان؛ کهن‌دژ شهر باستانی ری | جواد نیستانی، محسن سعادتی

معرفی سفال اشکانی دهستان سردشت بشکرد | سمیه پودات

پناهگاه صخرهای مَردایا؛ نویافتهای از دورۀ اشکانی در شهرستان رومشگانِ لرستان | فرشاد میری، یونس یوسفوند

فصل پانزدهم کاوش در تپه هگمتانه (جانمایی موزه منطقه‌ای غرب کشور) | زنده‌یاد مسعود آذرنوش، علی شریفی

بررسی بخشی از معماری دستکند غار کرفتو؛ مهرکدۀ غاریِ ایرانی | علی هژبری

نیایشگاه صخره‌ای تنگه حشوید | عباس نوری، مریم ثنایی مقدم

اولتان قالاسی، قلعه‌ای ساسانی-اسلامی در دشت مغان | عبدالرضا مهاجری‌نژاد، نعمت‌الله سراقی، معصومه جاویدخواه

دگردیسی یک بنا از آتشکده به مسجد، مسجد جامع قروه شهرستان ابهر زنجان | علی نوراللهی

هنر فلزکاری ایران در دوره غزنوی (اشیاء نیشابور، موزه ملی ایران، موزه کابل و مجموعه کی‌یر) | سحر نیکزاد

بازیابی هویت کالبدی بافت تاریخی شهر کنونی همدان بر اساس نقشه ۱۸۵۱ میلادی روس‌ها و عکس هوایی ۱۹۳۶ میلادی اشمیت | اسماعیل رحمانی

نگاهی به بنای تاریخی بانک ملی ماکو آذربایجان غربی | بهروز خان‌محمدی، علی صدرایی

دگردیسی پرندگان افسانه‌ای، مطالعۀ تطبیقی سیمرغ ایرانی با پرنده افسانه‌ای فنگ–هوانگ چینی | محمدرضا ریاضی