میراث فرهنگی

میراث فرهنگی یک ملت، نشانه‌هایی از تاریخ یک فرهنگ و یک ملت به شمار می‌رود که روح آن ملت در وجود آنها جنبۀ ابدیت و نوینی به خود می‌گیرد. میراث فرهنگی یک ملت بیانگر هویت فراموش‌نشدنی آن مردم است و عامل مؤثری در جهت شناختن خویش و شناساندن خود به دیگران به شمار می‌رود.
دکتر پرویز ورجاوند

باستان‌شناس و باستان‌شناسی

در قرن اخیر، دو علم هستند که تاریخ را گسترش داده‌اند: یکی از جهت زمانی و دیگری از جهت مکانی. اول به قول رشتی‌ها از دومی شروع می‌کنیم: آن علم که تاریخ را از محدودیت مکانی نجات داد علم فضا بود. موشک فضاپیما آدمی را یه قاره ششم – که ماه باشد – برد و صفحه یا بهتر بگویم جلد ششمی بر پنج جلد تاریخ عالم افزود که البته هنوز اول کار است، ولی ما می‌دانیم که شب دراز است و قلندر بیکار. اما علم نخست که از محدودیت زمانی تاریخ را نجات داد، همین باستان‌شناسی بود، که وقتی دید از پیش نمی‌شود جلو رفت و راه آتیه بسته است، از پشت شروع به کاوش کرد و گفت: از این راه نشد، از آن راه، باستان‌شناس تاریخ را به پیش از اسلام برد و وقتی دید کسی با او درنیفتاد، پس به پیش از میلاد آشنایش کرد و آنگاه تاریخ‌های پیش از المپیک را برایش خواند و چون دید عالم ابتدا ندارد و کسی هم به حرفش ایراد نمی‌گیرد حالا بحثی پیش کشیده که عنوان تاریخِ پیش‌ازتاریخ دارد و نقطه اتکای آن هم همان چند تا سفال و کاسه کوزه شکسته است و چند تا سنگ سرتیز – که باستان‌شناس روی آن کار می‌کند – و دو سه تا نقش‌ونگار ابتدایی شکسته بسته پنجه کلاغی که فی‌المثل در غار هوتو یا تپه گیان به دست می‌آورد. تاریخ هفت هزار ساله را می‌خواهد هفتاد هزار ساله کند. ما تاریخ را از این نمی‌توانیم جلو ببریم ولی باستان‌شناسی چاه را پای دریا کنده. ما را به هزاره‌های دور و دراز پیش‌ازتاریخ دارد پیوند می‌دهد ... .
باستان‌شناسی دارد صفحات و فصول این کتاب را به تدریج پیدا و وصله‌پینه می‌کند و در دسترس اهل تاریخ می‌گذارد. او سرنا را از سر گشادش به صدا درآورده است و اتفاقاً آهنگ دلپذیری نیز از آن برخاسته است. باستان‌شناسی هر چه بیشتر به آن طرف وارد می‌شود، در واقع بیشتر آب به آسیاب کهنۀ تاریخ می‌ریزد. باستان‌شناسی تاریخ را از اوهام و خرافات نجات می‌دهد، تارهای عنکبوتی بعضی افسانه‌ها که خود ما مورخین اصرار داریم آنها را بر گرد حوادث تاریخی ببینیم، باستان‌شناسی آنها را پاره می‌کند و دور می‌اندازد و حقیقت را روشن می‌کند. اگر این نیروی افشاگر باستان‌شناسی نبود، هنوز هم اهل تاریخ، مثل مگس که در دام نیرومند عنکبوتی گرفتار شده باشد، فقط در حول‌وحوش همان تارها «وزوز» می‌کرد ... .
زنده‌یاد استاد دکتر محمدابراهیم باستانی‌پاریزی

واگذاری کاروانسرای سن سن

کاروانسرای سن سن یکی از کاروانسراهای بین راهی متعلق به دوره صفوی در ۴۰ کیلومتری مسیر قم به کاشان است که در سال ۶۴ به شماره ۱۶۷۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

این بنای تاریخی وسیع در مالکیت صندوق حفظ و احیای آثار و بناهای تاریخی و فرهنگی است که چند بار آن را به مزایده گذاشت تا بخش خصوصی، مسئولیت مرمت، احیا و بهره برداری از آن را به عهده بگیرد. اما از آنجا که این کاروانسرا هزینه زیادی برای مرمت دارد و در روستایی قرار گرفته که روستای هدف گردشگری نیست و در کنارش نیز جاذبه های گردشگری زیادی دیده نمی شود، هیچ سرمایه گذاری حاضر به شرکت در مزایده این بنا نشد.

تا اینکه مسئولان صندوق احیا از اکبر رضوانیان، مدیر خانه نقلی، خانه رضوانیان و خانه دوست که در جهت احیای بافت تاریخی کاشان و مرمت بناهای تاریخی آن تلاش کرده خواستند مرمت و بهره برداری از این بنای تاریخی را به دست گرفته و کاربری اقامتی و پذیرایی به آن بدهد و به مدت ۲۵ سال از آن بهره برداری کند . با این شرط که حدود دو میلیارد تومان برای مرمت و بهسازی آن هزینه کند و پس از آن هر ماه ۵۰۰ هزار تومان اجاره بها با هر سال ۲۰ درصد افزایش به صندوق احیا بدهد.

اکنون رضوانیان این مسئولیت را پذیرفته منتها کارهای زیادی پیش رو دارد. مهمتر از همه اینکه باید برای ورودی این کاروانسرا یک درب بزرگ کار بگذارد. درهای این کاروانسرا مدتها پیش دزدیده شد به همین دلیل حجره های کاروانسرا مامن خوبی برای معتادان بود و یا محلی برای نگهداشتن گوسفندان!

اقدام مهم سرمایه گذار، مرمت بخش های کاروانسراست که از بین رفته اند مانند سقف برخی از حجره ها و … که در سال جاری فرو ریخت.

در بخش هایی از کاروانسرا، نشانه هایی از مرمت دیده می شود که چند سال پیش توسط اداره کل میراث فرهنگی کاشان انجام شده اما به جای اینکه از مصالح همسان با کاروانسرا استفاده کنند، با آجر مرمت کرده و ورودی شاه نشین را بسته اند. این اقدام نمونه ای از مرمت نادرست کاروانسراست که توسط متولیان میراث فرهنگی کاشان انجام گرفته است. به همین علت باید سرمایه گذار این بخش مرمت شده را تخریب و دوباره هزینه کرده و آن را به صورت اصولی مرمت کند.

محمدرضا پوینده، مدیرعامل صندوق احیا و بهره برداری از بناهای تاریخی در جریان بازدید از شرایط کاروانسرا به خبرنگار مهر گفت: سرمایه گذار تا ۵ ماه دیگر باید طرح مرمتی را تهیه کند. تا در کمیته فنی تصویب شود سپس کار را شروع کند.

وی گفت: مرمت این کاروانسرا حدود دو سال طول می کشد. تمام دو میلیارد تومان هزینه مرمت این کاروانسرا آورده سرمایه گذار است. سرمایه گذار باید ۵۰ درصد را خودش هزینه کند سپس می توان او را برای دریافت کمک یک میلیارد تومانی به صندوق توسعه ملی معرفی کرد اما با ۱۶ درصد سود.

وی بیان کرد: اگر قرار باشد که بناهای تاریخی را به حال خودشان رها کنیم هزینه های بیشتری باید برای مرمت آنها بپردازیم. باید بخش خصوصی به کمک ما بیاید و از این بناهای تاریخی نگهداری کند.

کاروانسرای سن سن از این لحاظ جالب توجه است که دارای سه شاه نشین بوده و در شترخانه آن نیز پیش بخاری تعبیه شده است. همچنین در داخل و بیرون کاروانسرا هم بار انداز وجود دارد. بنابراین برای تبدیل این بنای تاریخی به مرکز پذیرایی و اقامتی تمام نکات مرمتی لحاظ خواهد شد نه آنکه در هر یک از حجره های آن سرویس جدا تعبیه شود. از سویی سرمایه گذار در حال رایزنی است تا بتواند در زمانی که طرح مرمتی این بنا آماده می شود، آواربرداری کند.

برگرفته از خبرگزاری مهر