میراث فرهنگی

میراث فرهنگی یک ملت، نشانه‌هایی از تاریخ یک فرهنگ و یک ملت به شمار می‌رود که روح آن ملت در وجود آنها جنبۀ ابدیت و نوینی به خود می‌گیرد. میراث فرهنگی یک ملت بیانگر هویت فراموش‌نشدنی آن مردم است و عامل مؤثری در جهت شناختن خویش و شناساندن خود به دیگران به شمار می‌رود.
دکتر پرویز ورجاوند

باستان‌شناس و باستان‌شناسی

در قرن اخیر، دو علم هستند که تاریخ را گسترش داده‌اند: یکی از جهت زمانی و دیگری از جهت مکانی. اول به قول رشتی‌ها از دومی شروع می‌کنیم: آن علم که تاریخ را از محدودیت مکانی نجات داد علم فضا بود. موشک فضاپیما آدمی را یه قاره ششم – که ماه باشد – برد و صفحه یا بهتر بگویم جلد ششمی بر پنج جلد تاریخ عالم افزود که البته هنوز اول کار است، ولی ما می‌دانیم که شب دراز است و قلندر بیکار. اما علم نخست که از محدودیت زمانی تاریخ را نجات داد، همین باستان‌شناسی بود، که وقتی دید از پیش نمی‌شود جلو رفت و راه آتیه بسته است، از پشت شروع به کاوش کرد و گفت: از این راه نشد، از آن راه، باستان‌شناس تاریخ را به پیش از اسلام برد و وقتی دید کسی با او درنیفتاد، پس به پیش از میلاد آشنایش کرد و آنگاه تاریخ‌های پیش از المپیک را برایش خواند و چون دید عالم ابتدا ندارد و کسی هم به حرفش ایراد نمی‌گیرد حالا بحثی پیش کشیده که عنوان تاریخِ پیش‌ازتاریخ دارد و نقطه اتکای آن هم همان چند تا سفال و کاسه کوزه شکسته است و چند تا سنگ سرتیز – که باستان‌شناس روی آن کار می‌کند – و دو سه تا نقش‌ونگار ابتدایی شکسته بسته پنجه کلاغی که فی‌المثل در غار هوتو یا تپه گیان به دست می‌آورد. تاریخ هفت هزار ساله را می‌خواهد هفتاد هزار ساله کند. ما تاریخ را از این نمی‌توانیم جلو ببریم ولی باستان‌شناسی چاه را پای دریا کنده. ما را به هزاره‌های دور و دراز پیش‌ازتاریخ دارد پیوند می‌دهد ... .
باستان‌شناسی دارد صفحات و فصول این کتاب را به تدریج پیدا و وصله‌پینه می‌کند و در دسترس اهل تاریخ می‌گذارد. او سرنا را از سر گشادش به صدا درآورده است و اتفاقاً آهنگ دلپذیری نیز از آن برخاسته است. باستان‌شناسی هر چه بیشتر به آن طرف وارد می‌شود، در واقع بیشتر آب به آسیاب کهنۀ تاریخ می‌ریزد. باستان‌شناسی تاریخ را از اوهام و خرافات نجات می‌دهد، تارهای عنکبوتی بعضی افسانه‌ها که خود ما مورخین اصرار داریم آنها را بر گرد حوادث تاریخی ببینیم، باستان‌شناسی آنها را پاره می‌کند و دور می‌اندازد و حقیقت را روشن می‌کند. اگر این نیروی افشاگر باستان‌شناسی نبود، هنوز هم اهل تاریخ، مثل مگس که در دام نیرومند عنکبوتی گرفتار شده باشد، فقط در حول‌وحوش همان تارها «وزوز» می‌کرد ... .
زنده‌یاد استاد دکتر محمدابراهیم باستانی‌پاریزی

انسان‌شناسی زبان‌شناختی

مولف کتاب «انسان‌شناسی زبان‌شناختی» کوشیده‌ به جای نوشتن رساله‌ای جامع در معرفی انسان‌شناسی زبان‌شناختی و تاریخچه و سیر تحول آن، گزینشی عمل کرده و از طرح عناوین و موضوعاتی اجتناب کند که احتمالاً موجب تقویت تصویر و کلیشه‌ای از انسان‌شناسان زبان‌شناختی می‌شود.

کتاب «انسان‌شناسی زبان‌شناختی» نوشته الساندرو دورانتی با ترجمه‌ رضا مقدم‌کیا به تازگی از سوی نشر نی منتشر شده است.

کتاب حاضر در ۱۰ فصل با عناوین گستره انسان‌شناسی زبان شناختی، نظریه‌های فرهنگ، گونه‌گونی زبانی، روش‌های مردم‌نگاری، گفتارنویسی: از نوشتن تا تصاویر رقمی شده، معنی در صورت‌های زبانی، سخن گفتن در حکم عمل اجتماعی، تبادلات مکالمه‌ای، واحدهای مشارکت و سخن آخر سامان یافته است.

انسان‌شناسی زبان‌شناختی در چند دهه‌ اخیر تغییر و تحول چشمگیری کرده است. در کتاب حاضر برخی از ویژگی‌های اساسی این تغییر و تحول معرفی شده است. همچنین در این اثر، مولف کوشیده‌ به جای نوشتن رساله‌ای جامع در معرفی انسان‌شناسی زبان‌شناختی و تاریخچه و سیر تحول آن، گزینشی عمل کرده و از طرح عناوین و موضوعاتی اجتناب کند که احتمالا موجب تقویت تصویر و کلیشه‌ای، از انسان‌شناسان زبان‌شناختی می‌شود. در این تصویر کلیشه‌ای، انسان‌شناس زبانشناختی متخصص توصیف‌گرای ناآشنا با نظریه‌پردازی ترسیم می‌شود که چیزهایی درباره تحلیل واجی، زبان‌شناسی تاریخ و زبان‌های «ناآشنا» می‌داند و می‌تواند این نوع مطالب را به دانشجویان انسان‌شناسی که تمایلی به گذراندن این نوع درس‌ها در گروه‌های زبان‌شناسی ندارند تدرس کند.

مولف درباره این کتاب در مقدمه می‌نویسد: «این کتاب رساله‌ای جامع برای انسان‌شناسان فرهنگی و دیگر دانشمندان علوم اجتماعی نیست تا «هرچیزی ـ را‌ـ که ـ همیشه ـ مایل ـ بوده‌اید ـ درباره‌ی ـ زبان ـ بدانید ـ اما ـ از ـ پرسیدن‌‌ ـ آن ـ بیم ـ داشته‌اید» در بر بگیرد، بلکه گزارشی از پژوهش‌‌های معاصر درباره‌ی زبان و فرهنگ از منظری خاص است.»

تأکیدی که در این کتاب بر تاریخچه، منطق و نظام اخلاقی پژوهش می‌شود، در زبان‌شناسی نامعمول است، اما در میان انسان‌شناسان امری معمول؛ چرا که مولف مدت‌های طولانی با سیاست‌های مربوط به عرضه‌ی نتایج تحقیق و تأثیر آن بر جوامع مورد مطالعه سروکار داشته‌اند.

کتاب حاضر از یک نظر دیگر هم مکمل سایر کتاب‌های این مجموعه است، یعنی از نظر توجهی که به فرهنگ و روش‌های مطالعه‌ی آن نشان می‌دهد. یک فصل کامل به نظریه‌های جاری درباره‌ فرهنگ اختصاص دارد و دو فصل هم درباره‌ روش است، یک فصل درباره‌ مردم نگاری و یک فصل هم درباره‌ گفتارنویسی گفت‌وگوهای واقعی. سرانجام مولف مدل‌واره (تحلیل ساخت‌گرا، نظریه‌ی کنش‌ـ گفتار، مکالمه‌کاوی) را از منظر سهم‌شان در بسط نظریه‌ای انسان‌شناختی از زبان مورد بحث قرار داده‌ است.

کتاب «انسان‌شناسی زبان‌شناختی» برای تدریس در سطوح بالاتر دوره‌های کارشناسی و سمینارهای مقدماتی دوره‌های کارشناسی ارشد انسان‌شناسی زبان شناختی یا (آن‌گونه که اغلب گفته می‌شود) دروس «زبان و (یا در) فرهنگ» مناسب است. مدرسان علاقه‌مند به چالش می‌توانند برخی از فصل‌های مربوط به فرهنگ و ارتباطات را برای سطوح پایین‌تر دوره‌های کارشناسی تدریس کنند.

سرانجام این که فصل‌های کتاب مستقل از یکدیگر تنظیم و نوشته شده‌اند؛ از این رو، دانشجویان و پژوهشگرانِ علاقه‌مند به مسائل یا مدل‌واره‌های منفرد می‌توانند کتاب را گزینشی مطالعه کنند، بدون آن که احساس کنند چیزی را از دست داده‌اند.

کتاب «انسان‌شناسی زبان‌شناختی» با شمارگان ۵۰۰ نسخه در ۵۷۹ صفحه به بهای ۴۰ هزار تومان از سوی نشر نی روانه بازار نشر شده است.

ایلنا