میراث فرهنگی

میراث فرهنگی یک ملت، نشانه‌هایی از تاریخ یک فرهنگ و یک ملت به شمار می‌رود که روح آن ملت در وجود آنها جنبۀ ابدیت و نوینی به خود می‌گیرد. میراث فرهنگی یک ملت بیانگر هویت فراموش‌نشدنی آن مردم است و عامل مؤثری در جهت شناختن خویش و شناساندن خود به دیگران به شمار می‌رود.
دکتر پرویز ورجاوند

باستان‌شناس و باستان‌شناسی

در قرن اخیر، دو علم هستند که تاریخ را گسترش داده‌اند: یکی از جهت زمانی و دیگری از جهت مکانی. اول به قول رشتی‌ها از دومی شروع می‌کنیم: آن علم که تاریخ را از محدودیت مکانی نجات داد علم فضا بود. موشک فضاپیما آدمی را یه قاره ششم – که ماه باشد – برد و صفحه یا بهتر بگویم جلد ششمی بر پنج جلد تاریخ عالم افزود که البته هنوز اول کار است، ولی ما می‌دانیم که شب دراز است و قلندر بیکار. اما علم نخست که از محدودیت زمانی تاریخ را نجات داد، همین باستان‌شناسی بود، که وقتی دید از پیش نمی‌شود جلو رفت و راه آتیه بسته است، از پشت شروع به کاوش کرد و گفت: از این راه نشد، از آن راه، باستان‌شناس تاریخ را به پیش از اسلام برد و وقتی دید کسی با او درنیفتاد، پس به پیش از میلاد آشنایش کرد و آنگاه تاریخ‌های پیش از المپیک را برایش خواند و چون دید عالم ابتدا ندارد و کسی هم به حرفش ایراد نمی‌گیرد حالا بحثی پیش کشیده که عنوان تاریخِ پیش‌ازتاریخ دارد و نقطه اتکای آن هم همان چند تا سفال و کاسه کوزه شکسته است و چند تا سنگ سرتیز – که باستان‌شناس روی آن کار می‌کند – و دو سه تا نقش‌ونگار ابتدایی شکسته بسته پنجه کلاغی که فی‌المثل در غار هوتو یا تپه گیان به دست می‌آورد. تاریخ هفت هزار ساله را می‌خواهد هفتاد هزار ساله کند. ما تاریخ را از این نمی‌توانیم جلو ببریم ولی باستان‌شناسی چاه را پای دریا کنده. ما را به هزاره‌های دور و دراز پیش‌ازتاریخ دارد پیوند می‌دهد ... .
باستان‌شناسی دارد صفحات و فصول این کتاب را به تدریج پیدا و وصله‌پینه می‌کند و در دسترس اهل تاریخ می‌گذارد. او سرنا را از سر گشادش به صدا درآورده است و اتفاقاً آهنگ دلپذیری نیز از آن برخاسته است. باستان‌شناسی هر چه بیشتر به آن طرف وارد می‌شود، در واقع بیشتر آب به آسیاب کهنۀ تاریخ می‌ریزد. باستان‌شناسی تاریخ را از اوهام و خرافات نجات می‌دهد، تارهای عنکبوتی بعضی افسانه‌ها که خود ما مورخین اصرار داریم آنها را بر گرد حوادث تاریخی ببینیم، باستان‌شناسی آنها را پاره می‌کند و دور می‌اندازد و حقیقت را روشن می‌کند. اگر این نیروی افشاگر باستان‌شناسی نبود، هنوز هم اهل تاریخ، مثل مگس که در دام نیرومند عنکبوتی گرفتار شده باشد، فقط در حول‌وحوش همان تارها «وزوز» می‌کرد ... .
زنده‌یاد استاد دکتر محمدابراهیم باستانی‌پاریزی

شناساننده سعدی و خیام در استونی

درباره «هاجلند اودام»؛ ایران‌شناس فقید استونیایی
شناساننده سعدی و خیام در استونی

علی رنگچیان
طراح و مجری تجربه گردشگری شهری


«هاجلند اودام» (Hajland Udam) در ۸ مه ‌۱۹۳۶ در شهر راکور (Rakvere) در استونی متولد شد و از دانشگاه تربیت معلم زمین‌شناسی فارغ‌ التحصیل شد، اما بزودی به فرهنگ شرقی، از جمله ادبیات باستانی ایران علاقه‌مند شد. او در دانشگاه تاشکند و دانشگاه ایالتی مسکو، با زبان‌های شرقی آشنا شد و به فیلسوفان سنتی مانند رنه گنون علاقه‌مند شد. اودام در سال ۱۹۷۱ در مسکو، از پایان نامه خود «در خصوص معانی خاص معنایی اصطلاحات صوفی فارسی» دفاع کرد. اودام چندین اثر از زبان عربی (ابن‌طفیل)، فارسی (رودکی سمرقندی و علی صافی)، اردو، تاجیک و دیگر زبان‌ها به استونیایی ترجمه کرده است. از جمله برگردان‌های مهم وی نیز بوستان و گلستان سعدی و رباعیات حکیم عمر خیام است. او همچنین به‌عنوان سردبیر و ویراستار در تدوین دایرهالمعارف استونی حضور داشته است. اودام کمی پیش از آنکه دار فانی را وداع گوید، موفق به ترجمه قرآن به زبان استونیایی شد که البته پس از مرگش، در ۱۹ دسامبر ۲۰۰۷ منتشر شد. مطالعات او بسیار متنوع بود و مقالات متعددی در زمینه متافیزیک، سیاست و هنر دارد. در پس کلمات و نظرات او، مطالعات عمیق ادبی و فرهنگی وجود دارد. دو مقاله «خوانده و نوشته» (۱۹۹۸) و «سنگ معدن، فلاسفه، سیاستمداران» (۲۰۰۳) از جمله این مقالات پرمغز است. از سال ۱۹۸۹ اودام یکی از اعضای اتحادیه نویسندگان استونیایی بود و همچنین موفق به کسب کلاس پنج [V] ستاره سفید (۲۰۰۱) و جایزه فرهنگی استونی (۲۰۰۲) شده است.
مهاجرت اودام از استونی ضربه‌ای سنگین به فرهنگ استونیایی بود. متفکری کوشا و دانشمند، که نظیرش کمتر دیده می‌شود.
عمق دانش اودام در زمینه اسلام‌ شناسی در کتاب‌های او منعکس شده است. او در این کتاب ها علاوه بر معرفی دین اسلام به تاریخ سیاسی آن نیز توجه ویژه‌ای دارد. او در مورد جهان مذهبی در ترکیه نیز کنکاش کرده است و در بخش‌هایی با عنوان «اسلام و قبایل ترکی» به این موضوع پرداخته است.
کتاب تاریخ ترکیه اودام یک نمای کلی از تاریخ این کشور به دست می‌دهد و درآن سهم ارزشمند استونی، در توسعه تاریخ علم را روشن می‌سازد. با این حال، کتاب همچنین دارای برخی از کاستی‌ها و اشکالات است.
این ایران‌شناس و اسلام‌شناس برجسته استونیایی، در ۱۷ دسامبر ۲۰۰۵ در شهر ویتربو (Viterbo) در ایتالیا درگذشت.

روزنامه ایران ۲۲ امرداد ۱۳۹۶

PrintFriendly and PDF