درآمدی بر نورومیتولوژی
نورومیتولوژی ادامه منطقی کتاب «رستاخیز اسطوره» است
ابوالقاسم اسماعیل‌پور، اسطوره‌پژوه و زبان‌شناس در نشست معرفی و نقد کتاب «درآمدی بر نورومیتولوژی» با اشاره به آگاهی به‌عنوان سرچشمه اسطوره گفت: نورومیتولوژی در واقع مفاهیم بنیادی درباره انسان را مطرح می‌کند و این اثر ادامه منطقی کتاب «رستاخیز اسطوره» است.
نشست معرفی و نقد کتاب «درآمدی بر نورومیتولوژی» با حضور دکتر عبدالرضا ناصر مقدسی، متخصص مغز و اعصاب، دکتر ابوالقاسم اسماعیل‌پور، اسطوره‌پژوه و زبان‌شناس و دکتر معصومه ابراهیمی ناشر چهارشنبه(۴ مردادماه) در سرای اهل قلم موسسه خانه‌کتاب برگزار شد.
اسماعیل‌پور با اشاره به انتشار کتاب «درآمدی بر نورومیتولوژی» گفت: انتشار این کتاب اتفاق تازه‌ای در حوزه اسطوره‌شناسی و پزشکی است. نورومیتولوژی البته در دنیا نیز به‌عنوان یک رشته جدید شناخته میشود. اسطوره‌شناسی ایران، عصر نخست خود را پشت‌سر گذاشته است. مهرداد بهار و جلال ستاری نسل نخست اسطوره‌شناسی ایرانی هستند. نسل دوم بنده و دکتر مخبر از شاگردان نسل اول به حساب می‌آییم.
وی افزود: پیش‌بینی میشود که نسل سوم اسطوره‌شناسی ایرانی اتفاقات جدیدی در این زمینه ایجاد کنند. کتاب «درآمدی بر نورومیتولوژی» ادامه منطقی، کتاب «رستاخیز اسطوره» است غیرمتخصص‌ها و اهالی اسطوره‌شناسی می‌توانند از این کتاب بهره ببرند. مباحث پیچیده و اساسی به‌ویژه درباره آگاهی در این کتاب تشریح شده است. نورومیتولوژی در واقع مفاهیم بنیادی درباره انسان را مطرح می‌کند.
اسطوره با زبان تخیل مطرح میشود
اسماعیل‌پور افزود: سرچشمه اسطوره آگاهی است اما با زبان مخیل و نمادین مطرح میشود. اولین نورون ۶۰۰ میلیون سال پیش پدید آمد که در طول سال‌ها و قرن‌ها تکامل پیدا کرده است. آگاهی در واقع سرچشمه اساطیر است؛ به‌عبارت دیگر اساطیر آگاهی انسان را مشخص می‌کنند.
این صاحب‌نظر گفت: نویسنده، نظریه شلینگ درباره اسطوره را مطرح می‌کند. اسطوره‌ها را شاعران و نویسندگان نپرورانده‌اند موضوعی که به درستی در کتاب مطرح شده است. گیلگمش به‌عنوان نخستین اسطوره از سوی هنرمندان والایی که نام و نشانی از آنها در دست نیست ایجاد شده است که با آگاهی، اساطیر ایران را رقم زدند.
اسماعیل‌پور اظهار کرد: پیشنهاد می‌کنم مولف موضوعات زبان و اسطوره را به کتاب اضافه کند. هر واژه یک نماد است اسطوره هم نمادین به حساب می‌آید. بنابراین مولف در ویرایش‌های بعدی می‌تواند به موضوع رابطه زبان و مغز بپردازد. انسان با زبان می‌اندیشد. بهره‌گیری نویسنده کتاب علمی مانند «درآمدی بر نورومیتولوژی» از شاهنامه شگفت‌آور و قابل توجه است البته استفاده از زبان رمانتیک مناسب این دسته از کتاب‌ها نیست.
وی افزود: آتش‌پرستی ایرانیان از سوی دشمنان مطرح شده است. آتش برای ایرانی‌ها جنبه غیرمادی دارد. ایرانی‌ها آتش را به‌عنوان عنصر تطهیرکننده، از بین‌برنده و سوزاننده بدی‌ها می‌دانستند؛ در حالی‌که اسطوره‌شناسی از ۲۰۰ سال پیش در دانشگاه‌ها تدریس می‌شد این علم در ایران از حدود ۵۰ سال قبل به دلیل دیدگاه زمان مشروطه نسبت به خرافی‌بودن آن مطرح شده است. همه اساطیر شکل مینویی یا غیرمادی دارند که نشان می‌دهد ذهن ایرانی به دنبال تحلیل فرامادی بوده است. درباره سنگ‌نگاره‌ها پژوهش‌های اندکی انجام شده است. سنگ‌نگاره‌ها در واقع جلوه‌هایی از آگاهی‌های نخستین انسان هستند که به زبان اسطوره مطرح می‌شوند. اشاره نویسنده به سنگ‌نگاره‌ها قابل توجه است.
مبدا اسطوره کجاست؟
مخبر اظهار کرد: فعالیت متخصص مغز و اعصاب در حوزه اسطوره‌شناسی قابل توجه است. نویسنده تلاش کرده رابطه موازی بین تکامل انسان، مغز و اسطوره را نشان دهد. نورومیتولوژی تجربه انسان از جهان پیرامونی با تجربه زیستی است اسطوره نیز در این کتاب نوعی شناخت تعریف شده است. مبدأ اسطوره در این کتاب به بیش از ۳ میلیون سال قبل عنوان شده در حالی‌که اسطوره‌شناسان به ۲۰ تا ۳۰ هزار سال قبل اعتقاد دارند.
وی ادامه داد: کتاب به چند محور از جمله تغییرات زبان، تعریف انسان، ابزارسازی، کشف آتش و زیستگاه اشاره دارد و این مفاهیم را با بحث اسطوره مرتبط کرده است. آیا زبان یک پدیده ژنتیک است؟ پرسشی که باید نویسنده به آن پاسخ دهد.
انسان در ابتدا سیاه و سفید می‌دید
مخبر افزود: از جمله مباحث قابل توجه در این کتاب تغییرات ژنتیک در انسان است. نویسنده مطرح می‌کند که انسان به مرور توانایی دید رنگی پیدا می‌کند به‌عبارت دیگر انسان از ابتدا با توجه به شکل قرارگیری چشم اطراف خود را سیاه و سفید می‌دید. ارتباط دست و مغز در جریان ابزارسازی نیز از دیگر موضوعات جذاب این کتاب است. مغز انسان از قرینه‌سازی لذت می‌برد. مبحثی که باید از سوی اسطوره‌شناسان و هنرمندان مورد توجه قرار گیرد.
وی اظهار کرد: در مقوله زیستگاه نیز نویسنده اشاره می‌کند انسان در حالت دوپا به دشت‌ها آمد و با دیدن افق و نزدیکی زمین و آسمان وارد اسطوره‌‌های آسمان و زمین شد؛ به اعتقاد نویسنده مغز ارگان غیرهدفمند است به‌عبارت دیگر مغز در جریان اسطوره‌سازی همه‌کاره نیست. موضوعی که باید در ویراست‌های بعدی بیشتر تشریح شود.
نورومیتولوژی علم تکامل است
مقدسی گفت: رشته تخصصی من پزشکی است و در دیدگاه من در تالیف این کتاب بسیار موثر بوده است. نورومیتولوژی پیش از اینکه علم اسطوره‌شناسی باشد علم درباره تکامل است. به‌عنوان مولف بسیار از چارلز داروین تاثیر گرفته‌ام. به‌عبارت دیگر جهان‌بینی من براساس دیدگاه این دانشمند شکل گرفته است. آگاهی بحث اصلی این کتاب است.
وی ادامه داد: اسطوره شکلی از آگاهی به حساب می‌آید. آگاهی کمک می‌کند که از دید تکامل به اسطوره نگاه کنیم. سال ۱۹۶۰ آگاهی حیطه کار فلاسفه به حساب می‌آمد. ۱۰ سال بعد یعنی در سال ۱۹۷۰ آگاهی به‌عنوان محصول فرایند مغز مطرح شد. آراء کاسیرو و شلینگ در تالیف این کتاب موثر بوده است. ریشه اسطوره با کشف آگاهی به دست می‌آید. اعتقادی به ناخودآگاه ندارم؛ به‌عبارت دیگر کهن‌الگوی یونگ از نظر علمی به چه معناست؟ فروید نمی‌تواند دید علمی به اسطوره داشته باشد آگاهی چیست؟ آگاهی پدیده اضافی در فرایند تکامل بوده است. مغز هدفمند نیست و تنها کارایی آن مانند کبد و قلب حفظ بقا انسان است؛ در فرایند تکامل همه چیز تصادفی است.
نورومیتولوژی شاخه‌ای از انسان‌شناسی است
ابراهیمی گفت: نورومیتولوژی بخشی از انسان‌شناسی پزشکی است. به‌عبارت دیگر تلفیق موارد پزشکی با علوم انسانی به حساب می‌آید. موضوعی که علاوه بر ایران در سراسر دنیا به‌عنوان یک رشته جدید مطرح شده است. کتاب از نظر ارایه تحلیل و تفسیر بسیار تحسین‌برانگیز است.
وی افزود: باب‌بندی کتاب براساس تئوری تکامل انجام شده است. مباحث کتاب با مقوله عروج انسان و شکل‌گیری تمدن آغاز میشود. نویسنده به نقش اسطوره در آینده انسان نیز پرداخته و به نوعی نیز به پیش‌بینی دست زده، نویسنده معتقد است اسطوره نمی‌میرد و در آینده نیز وجود دارد. به‌عبارت دیگر اسطوره زایا و پویاست.
این فعال حوزه نشر ادامه داد: به‌نظر می‌رسد نویسنده باید تعریف مستقیم از نورومیتولوژی را برای مخاطب ارایه می‌کرد. علاوه بر این شناسایی و معرفی مرزهای این رشته با شاخه‌های دیگر نیز ضروری است. اسطوره با تلاش دو نسل از اسطوره‌شناسان ایران به جایگاه واقعی خود نزدیک میشود.
