امیل بنونیست (۱۹۰۲ـ ۱۹۷۶م)
امیل بنونیست شرقشناس سرشناس فرانسوی (۱۹۰۲ـ ۱۹۷۶) است. او در زمینه های مختلف ایران شناسی، در حیطه زبان شناسی و نیز تتبّعات هندواروپایی یکی از برجسته ترین دانش پژوهان عصر ماست . در میان مستشرقان و ایران شناسان مشهوری چون آنکتیل دوپرون ، ژول مول ، جیمز دارمستتر ، آنتوان میّه و ژان دومناش ، شاید بتوان گفت که امیل بنونیست به علت عمق و وسعت آگاهیهایش، به کار بستن شیوه درست تحقیق در بررسیهایش ، احاطه و تبحّرش در انواع پژوهشهای ایران شناسی و کلاًّ به علت خدماتش در شناساندن هرچه بهتر فرهنگ و تمدن ایرانی ، بی تردید سرآمد آنان به شمار می آید.
وی در مکتب شرق شناسی فرانسوی که دارای ویژگی ممتاز خود است ، پرورش یافت و یکی از شاگردان ممتاز آنتوان میّه ـ از بنیانگذاران زبان شناسی نوین و فقه اللّغه تطبیقی هندواروپایی ـ بود. وی کتاب استاد خود را تحت عنوان دستور زبان فارسی باستان در ۱۳۱۰ ش /۱۹۳۱ ویرایش و با افزودن مطالب جدید دوباره منتشر کرد. بنونیست در ۱۳۱۶ ش /۱۹۲۷ جانشین میّه در مدرسه مطالعات عالی (وابسته به سوربن )، و در ۱۳۱۶ ش / ۱۹۳۷ جانشین وی در کولژ دوفرانس شد و تا ۱۹۶۹ در این دو مدرسه عالی به تدریس زبانهای ایرانی ، زبان شناسی و دستور تاریخی زبانهای هندواروپایی پرداخت .
وی از آغاز فعالیتهای علمی خود تا چندسال پیش از پایان عمرش که به علت بیماری مجبور به ترک تدریس و تحقیق شد، هجده کتاب و ۵۹۱ مقاله و نقد و ارزیابی کتاب نوشت .
مهمترین تألیفات او درباره زبانهای ایرانی (شامل زبانهای ایرانی باستان و میانه و نیز زبانها و گویشهای ایرانی نو) و مسائل مختلف ایران شناسی عبارت است از:
طرح دستور زبان سغدی (۱۳۰۸ ش /۱۹۲۹) با مشارکت گوتیو ؛
دین ایرانی بر پایه متنهای یونانی (۱۳۱۳ ش /۱۹۲۹، به فارسی ترجمه شده است )؛
ورتره و ورثرغنه (۱۳۱۳ ش /۱۹۳۴) که تحقیقی است درباره اسطوره شناسی هندوایرانی ، با مشارکت رنو ؛
مصادر اوستایی (۱۳۱۴ ش /۱۹۳۵)؛
مُغها در ایران باستان (۱۳۱۷ ش / ۱۹۳۸)؛
متون سغدی (۱۳۱۹ش /۱۹۴۰)؛
تحقیقاتی درباره زبان آسی (۱۳۳۸ش / ۱۹۵۹)؛
عناوین و اسامی خاص در زبانهای ایرانی باستان (۱۳۴۵ ش / ۱۹۶۶).
موضوع اغلب مقالات بنونیست، جنبه های مختلف فرهنگ ، تمدّن ، ادیان و زبانهای ایرانی و شامل تحقیقاتی است درباره آثار بازمانده فارسی میانه ، وزن اشعار پهلوی ، مباحث دستور زبان اوستایی ، بررسی اصطلاحات و واژه های فارسی باستان و اوستایی ، تحقیقات ریشه شناختی در زبانهای مختلف ایرانی ، پژوهش درباره ادیان ایرانی (زردشتی ، مانوی ، زروانی )، مسائل جامعه شناسی و طبقات اجتماعی در ایران باستان ، پزشکی در ایران باستان ، واژه ها و اصطلاحات دخیلِ ایرانی در زبان ارمنی ، تحقیق درباره متون سغدی ، واج شناسی زبانهای ایرانی باستان و جز اینها.
برخی از آثار مهم بنونیست درباره فقه اللّغه هندواروپایی عبارت است از:
مبانی ساخت نامها در زبانهای هندواروپایی (۱۳۱۴ ش /۱۹۳۵)؛
اسم عامل و اسم مصدر در زبانهای هندواروپایی (۱۳۲۷ ش /۱۹۴۸)؛
زبان هیتی و زبانهای هندواروپایی (۱۳۴۱ ش /۱۹۶۲)؛
واژگان نهادهای هندواروپایی (۱۳۴۸ ش /۱۹۶۹).
همه آثار بنونیست از لحاظ روش تحقیق ، عرضه مطالب دست اول ، استنتاجات منطقی ، پرهیز از اطناب و فضل نمایی و مشکل نویسی ، آنچنان محقّقانه و شیوا نوشته شده که اغلب آنها امروزه به صورت مراجع برجسته و معتبر درآمده اند.
برگرفته از دانشنامه جهان اسلام جلد ۴
کتاب دین ایرانی بر پایۀ متون یونانی را از پیوند زیر دریافت کنید.
Fravashi Journal |@fravashi©